แถบ นีละนิธิ

ศาสตราจารย์ แถบ นีละนิธิ (1 กรกฎาคม 2450 – 10 สิงหาคม 2523) อดีตราชบัณฑิต สำนักวิทยาศาสตร์ ราชบัณฑิตยสถาน, อดีตนายกสภามหาวิทยาลัยและอธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, อดีตคณบดีคณะวิทยาศาสตร์ และอดีตคณบดีบัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ศาสตราจารย์ แถบ นีละนิธิ หรือที่รู้จักในนามของ ศาสตราจารย์ ดร.แถบ นีละนิธิ เกิดเมื่อ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2450 เป็นบุตรของพระราชสุภาวดี (สิน นีละนิธิ) กับนางนวล ราชสุภาวดี

ศาสตราจารย์ แถบ นีละนิธิ เข้าเรียนระดับชั้นประถมศึกษาที่โรงเรียนวัดสุทัศน์ และชั้นมัธยมศึกษา (ม.8) ที่โรงเรียนสวนกุหลาบ เมื่ออายุ 17 ปี ได้เข้าสอบชิงทุนเล่าเรียนหลวงของกระทรวงธรรมการเพื่อไปศึกษาต่อที่ วิทยาลัยของเทศบาลนครพอร์ตสมัท (Portsmouth Municipal College) ประเทศอังกฤษ สาขาวิทยาศาสตร์ 2 ปี หลังจากนั้น จึงได้เข้าศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยลิเวอร์พูล เป็นเวลา 3 ปี จนได้รับปริญญาวิทยาศาสตรบัณฑิต สาขาเคมีมาตรฐานชั้นสูง เมื่อปี พ.ศ. 2472 และเข้าศึกษาต่ออีก 1 ปี ขั้น Honours School จนได้รับปริญญาวิทยาศาสตรบัณฑิต เกียรตินิยมอันดับ 1 สาขาวิชาเคมี จากมหาวิทยาลัยเดียวกัน เมื่อปี พ.ศ. 2473 ซึ่งนับเป็นคนไทยคนแรกที่เข้าศึกษาในมหาวิทยาลัยแห่งนี้ และสามารถจบด้วยเกียรตินิยมอันดับ 1 ในสาขาเคมี หลังจากนั้น ได้รับทุนจากมูลนิธิร็อกกี้เฟลเลอร์ไปศึกษาต่อที่มหาวิทยาลัยคอร์เนล สหรัฐอเมริกา โดยสำเร็จปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาเคมี เมื่อปี พ.ศ. 2474 และใช้เวลาต่อมาอีกเพียง 2 ปี ก็สำเร็จปริญญาเอก (Ph.D.) สาขาอินทรีย์เคมี จากมหาวิทยาลัยเดียวกัน เมื่อปี พ.ศ. 2476

หลังจากจบการศึกษาจากมหาวิทยาลัยคอร์เนลแล้ว ศ.ดร.แถบ ได้เดินทางกลับมาประเทศไทย และเข้ารับราชการเป็นอาจารย์สอนวิชาเคมีที่คณะอักษรศาสตร์และวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยได้รับตำแหน่งหัวหน้าแผนกวิชาเคมี เมื่อ 13 กันยายน พ.ศ. 2479

เมื่อ 15 เมษายน พ.ศ. 2492 ท่านได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์ และวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 ศ.ดร.แถบ ได้ดำรงตำแหน่งคณบดีคณะวิทยาศาสตร์ หลังจากนั้น เมื่อ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2500 และได้รับตำแหน่งรองอธิการบดีด้วยอีกตำแหน่งหนึ่ง

ต่อมา พ.ศ. 2506 จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ขยายระดับการศึกษาโดยจัดตั้งบัณฑิตวิทยาลัยขึ้น ท่านได้รับตำแหน่งคณบดีบัณฑิตวิทยาลัยเป็นคนแรกด้วย

ศ.ดร.แถบ นีละนิธิ หลังจากเกษียณอายุราชการแล้ว ท่านยังคงดำรงตำแหน่งรักษาการอธิการบดี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งอธิการบดี จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นท่านที่ 8 เมื่อ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2512 โดยท่านดำรงตำแหน่งเป็นเวลา 2 ปี หลังจากนั้น ยังได้ดำรงตำแหน่งนายกสภามหาวิทยาลัยติดต่อกัน 3 วาระ รวมเป็นเวลา 6 ปี

เมื่อเริ่มเข้ารับราชการ ท่านเป็นผู้จัดทำหลักสูตรปริญญาบัณฑิตทางเคมี และเป็นผู้สอนเอง นับว่าเป็นอาจารย์ต้นตำรับการผลิตวิทยาศาสตร์บัณฑิตคนแรกของประเทศ ขณะดำรงตำแหน่งคณบดีคณะวิทยาศาสตร์ ท่านได้ริเริ่มขยายหลักสูตรวิทยาศาสตร์บัณฑิต เพื่อให้สอดคล้องกับ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ โดยเปิดวิทยาศาสตร์บัณฑิต สาขาธรณีเคมีเทคนิค ขณะดำรงตำแหน่งคณบดีบัณฑิตวิทยาลัย ท่านได้ร่วมกำหนดมาตรฐานและระเบียบต่างๆขึ้น รวมถึงจัดตั้งคณะบัณฑิตวิทยาลัยขั้นจัดการ และจัดตั้งหน่วยคอมพิวเตอร์ขึ้น ซึ่งหน่วยงานนี้เป็นผู้บุกเบิกด้านคอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ตอย่างเป็นทางการแห่งแรกของประเทศไทย ผลงานหน้าที่อื่นๆ เช่น